صرف فعل و ضماير در عربی عامیانه

افعال و ضمایر 

همان‌طور که به یاد دارید در عربی فصیح ضمایر به ۴ گروه متصل مرفوع ، متصل منصوب/مجرور ، منفصل مرفوع و منفصل منصوب تقسیم می‌شدند و تعداد صیغه‌ها هم ۱۴ تا بود. 

صیغه‌ها

اولین نکته ای که باید بدانید این است که در عربی عامیانه تعداد صیغه ها تنها ۸ تاست! چرا؟! این تفاوت در تعداد ناشی از چیست؟

۱) برای صرف فعل و ضمیر در عربی عامیانه ، مثنی کاربردی ندارد. 

بنابراین دو صیغه از غایب (للغائبین وللغائبتین) و دو صیغه از مخاطب (للمخاطبين وللمخاطبتين) خط می‌خورد.

۲) در صرف عربی عامیانه ، جمع مونث نیز کاربردی ندارد.

بنابراین یک صیغه از غایب (للغائبات) و یک صیغه از مخاطب (للمخاطبات) خط می خورد.

پس: ۴ صیغه به علت مثنی و ۲ صیغه به علت جمع مونث نهایتا ۶ صیغه حذف شد. پس ۸ صیغه باقیست.

صیغه های محذوف به این صیغه ها ملحق می‌شوند . مثلا پس از یک اسم مثنی فعل جمع (للغائبين) می‌آید.

ضماير متصل مرفوع 

ابتدا به بیان ضمایر متصل مرفوع یعنی ضمایر بارز در افعال می‌پردازیم ؛ اما همراه آن صرف کامل فعل در عامیانه را به شما آموزش می‌دهیم. صرف کامل یک فعل صحیح و سالم تقدیم شما! :  (صرف فعل معتل ، مضاعف و مهموز یا صرف مجهول و ... بعدا تدریس خواهد شد) 

توجه : نفی ماضی و مضارع با ادات خاص همان گویش صورت می‌گیرد.

صرف فعل ماضی

                    غايب                       مخاطب                   متكلم

مفرد            فعل  /  فعلِت            فعلتِ  /  فعلتي           فعلتِ

جمع             فعلو                         فعلتو                         فعلنا

 نکات:

۱) بر خلاف عربی فصیح ، در حالت عادی للمخاطب و للمتکلم وحده دارای تای مفتوح و مضموم نیستند بلکه هر دو دارای تای مکسور هستند! فرق میان آن دو با قرینه‌های لفظی مثل ضمیر منفصل انت یا انا جهت تاکید یا با قرینه‌های معنوی مثل خطاب و... مشخص می‌شود.

۲) ضمیر متصل تِ که در عربی فصیح للمخاطبة به کار می‌رفت طبق نکته ی اول جای خود را به للمخاطب و للمتکلم وحده داده است و خود با مصوت /ي/ یعنی کسره ی کشیده تلفظ می‌شود.

۳) در جمع مخاطب ضمیر متصل به جای "تم" به شکل "تو" درمی‌آید.

۴) للغائبة دارای تای ساکن است اما ما قبل آن مکسور تلفظ می‌شود.

مثال ها:

سمعتِ منك خبر جديد (از تو خبر تازه ای شنیدم) _ هيّ سرقِتْ قلبي (اون قلبمو دزدید!) _ سافرنا بلاد كتيرة (به کشورهای زیادی سفر کردیم) _ فرّحتيني (خوشحالم کردی)

صرف فعل مضارع

                  غایب                    مخاطب                        متکلم

مفرد           یفعل  /  تفعل        تفعل  /  تفعلي          افعل

جمع             يفعلو                    تفعلو                          نفعل

نكات:

١) اولين چیزی که به چشم می‌خورد حذف شدن نون اعراب از جمع غایب ، جمع مخاطب و للمخاطبة است ؛ چراکه در عامیانه اعراب معنا ندارد.

۲) حرکت حروف "ي،ت،أ،ن" فعل مضارع کسره است مگر آن که حرف بعد آن عين يا حاء (هر دو حرف حلقی هستند) باشد که در این صورت با فتحه تلفظ می‌شود مثلا: تِسمع و تِكتب در برابر: تَعرف و تَحلم

۳) در مصر و شام باء مضارعه هم پیش از فعل مضارع برای تاکید به کار می‌رود که این حرف مکسور است مگر برای للمتکلم وحده که مفتوح است. البته ناگفته نماند در لبنان اکثر اوقات حرکت همزه ی للمتکلم وحده - حتی حرکت باء - مکسور است.

۴) پیش از فعل مضارع اگر حروف استقبال به کار بروند فعل معنای استقبال یا قصد انجام کاری را می‌دهد. در مصر حرف ه یا ح و در شام و خلیج رح یا راح رایج هستند.

مثال ها:

لو تعرفي مالي واللي جرالي ترحمي (اگه بدونی چمه و چی سرم اومده رحم می‌کنی) - رح تخسرو (ضرر خواهید کرد) 

صرف فعل امر

               مخاطب         

مفرد         افعل  /   افعلی

جمع          افعلو

 نکات: 

۱) صرف فعل امر مخاطب همانند صرف فصیح است اما برای غایب و متکلم به جای لام امر ، از کلمه ی لازم استفاده می‌شود مثلا : لِيكتب قواعد نفی در گویش مصری...